Petrol veya ham petrol, dünyanın en önemli enerji kaynağıdır. Adeta küresel ekonominin damarındaki kan gibidir. Tarih öncesi organizmalardan türediği için fosil yakıt olan petrol, temel olarak birbirinden ayrılarak ve işlenerek kullanılabilir hale gelen hidrokarbonların bir karışımıdır. Bütan ve propan gibi gazları da eşit derecede yararlıdır. Petrol ve gaz çıkarmanın masraflarına alternatif enerjilerin hızla artmasına rağmen, dünya endüstrisinin çok büyük bir kısmı hala petrole dayalıdır; taşıma ve ısıtma için yakıt, ayrıca her türlü tüketici ürünü için ham madde sağlar.
Petrol Hakkında
Ham ve rafine petrol ürünleri ticareti yapan pazarlar, bu milyarca dolarlık endüstriye hizmet etmenin yanı sıra endüstriyel gelişme, durgunluk veya gerileme için de bir barometre görevi görür. Arz ve talebin yanında siyasi risklere karşı da özellikle hassastırlar. Böyle olunca, arza en ufak müdahale belirtisi örneğin; petrol üreten temel ülkelerden birinde savaş veya sosyal ayaklanma tepkisi fiyatlarda dalgalanmalara, daha fazla tedarik için çekişmeye ve gelecekteki fiyat artış ve düşüşlerine karşı korunmaya neden olur. Yüksek petrol fiyatları, yakıt masraflarının artması ve ekonomik gelişimin muhtemel yavaşlaması anlamına gelir. Öte yandan petrol fiyatının düşmesi ise bir teşvik etkisi yaratabilir.
Fiyatlar daima varil olarak ifade edilir. 159 litre petrol demek olan bir varilin fiyatı, New York Ticaret Borsası (NYMEX) ve Kıtalararası Borsa (ICE) gibi büyük borsalar aracılığıyla bildirilir. Pek çok farklı derecelendirmeleri olsa da, standart olanlar West Texas Intermediate (WTI) , ham brent ve Dubai/Umman’dır. Küresel petrol fiyatı genel olarak ABD’ye ihraç edilen tüm petrolün ağırlıklı ortalaması alınarak hesaplanır ve ABD doları cinsinden ifade edilir.
Petrol Fiyatlarının İnişli Çıkışlı Seyri
Petrolün 2.Dünya Savaşı sonrası tarihi, çekişmeler, pazar manipülasyonları ve kartellerle doludur. Petrol ihraç eden ülkeler organizasyonu OPEC, 1960 da kuruldu ve 10 yıldan uzun bir süre istikrarı sağladı. Ancak ABD’nin Yorn Kippur Savaşı’nda İsrail güçlerine tedarik desteği vermesine yanıt olarak OPEC’in 1973 de petrol ambargosu koymasıyla ortaya çıkan petrol krizi, büyük fiyat oynamalarına yol açtı. İkinci bir enerji krizi, 1979 da İran devrimi sırasında körfezden ABD’ye giden petrolün kısıtlanmasıyla yaşandı. O günden sonra petrol fiyatları bir indi bir çıktı. Orta doğudaki üretimin artması ve Asya’dan gelen talebin azalmasıyla 1999 da bir varil 17 dolara kadar düşerek dibe vurdu. Ardından 200 yılında 35 dolara fırladı. 2000 den sonra dalgalı fakat genel olarak yukarı doğru bir seyir izledi. Temmuz 2008 de 145 dolara tepe yaptı. Ardından dramatik bir düşüşle 30 dolara kadar geriledi. Son yıllarda toparlanarak Ocak 2011 de 100 doların üzerine çıktı. Günümüzde yaşanan arz talep dengesizliği ve siyasi gerilimlere bağlı olarak fiyatlar 40-50 dolara kadar geriledi.